Του Γιάννη Μισιρλή*
Η έλευση της πανδημίας έφερε τα πάνω κάτω, αλλάζοντας τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Από τη μια μέρα στην άλλη, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μεγάλες προκλήσεις και έπρεπε εν μια νυκτί να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο Covid-19. Σε μια προσπάθεια να συνεχίσουν να λειτουργούν κανονικά, πολλές εταιρείες υιοθέτησαν το μοντέλο της τηλεργασίας, μια μορφή εργασίας που αν και στην Ευρώπη είχε αρχίσει να κερδίζει έδαφος τα προηγούμενα χρόνια, στην Κύπρο βρισκόταν ακόμα σε εμβρυακό στάδιο.
Ενδεικτικά, όπως καταδεικνύουν τα στοιχεία της Eurostat, το 2019, το εργατικό δυναμικό της Ευρώπης που εργαζόταν από το σπίτι ανερχόταν στο 5,4%, ενώ στην Κύπρο το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνούσε το 1,3%. Ένα χρόνο μετά, η τηλεργασία στην Ευρώπη εκτοξεύθηκε στο 12,3%, μονοπάτι που ακολούθησε και η Κύπρος αγγίζοντας το 4,5%. Για πρώτη φορά, το νέο αυτό καθεστώς εργασίας εφαρμοζόταν μαζικά παγκοσμίως και μάλιστα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών, πολλές επιχειρήσεις διεθνώς πιστεύουν ότι το μοντέλο της απομακρυσμένης εργασίας ήρθε για να μείνει, καθώς προσφέρει σειρά πλεονεκτημάτων, με σημαντικότερο τη μείωση των πάγιων εξόδων. Είναι γεγονός ότι ο επιχειρηματικός κόσμος επιδιώκει πλέον ευελιξία και μείωση του κόστους μίσθωσης γραφείων, ενώ προβληματίζεται και για τους τρόπους διασφάλισης της υγείας των εργαζομένων κατά την επιστροφή τους στον εργασιακό τους χώρο. Θεωρείται βέβαιο ότι οι ανησυχίες για την ασφάλεια, την υγεία και την ανθρώπινη αλληλεπίδραση θα εξακολουθήσουν να υφίστανται για πολύ καιρό ακόμη. Και ο συγκεκριμένος παράγοντας πιθανόν να αποτελέσει, για κάποιες επιχειρήσεις, έναν ακόμη λόγο για επ’ αόριστον παράταση του καθεστώτος της απομακρυσμένης εργασίας. Τα πιο πάνω δεδομένα, ενισχύουν τις ανησυχίες διεθνώς ότι το επόμενο διάστημα ενδεχομένως να δημιουργηθεί μείωση στη ζήτηση επαγγελματικών χώρων.
Οι προβληματισμοί αυτοί απασχολούν και τους Κύπριους επιχειρηματίες, οι οποίοι βρίσκονται στο αρχικό στάδιο επεξεργασίας σχεδίων μείωσης των εξόδων τους, τα οποία αναμένεται να οριστικοποιηθούν αφότου οι επιπτώσεις τα πανδημίας φτάσουν στους τελικούς επενδυτές.
Είναι, ωστόσο, εκτίμησή μας ότι το Office Market στην Κύπρο δεν αναμένεται να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό, καθώς καταγράφεται αυξημένο ενδιαφέρον από ξένες εταιρείες για μεταφορά της έδρας τους στο νησί μας. Είναι πιθανόν τα μέτρα που έχουν λάβει άλλες χώρες για την αντιμετώπιση της πανδημίας και η νέα κατάσταση πραγμάτων, να έχουν αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον επενδυτών για την Κύπρο. Μάλιστα, με την πρόσφατη άρση των περιοριστικών μέτρων, αναμένονται σημαντικές εξελίξεις.
Παρόλα αυτά, εάν οι σημερινές συνθήκες και το υφιστάμενο περιβάλλον συνεχιστούν μακροπρόθεσμα, η εργασία από το σπίτι θα μπορούσε να υπονομεύσει δραματικά τον χαρακτήρα και την κουλτούρα μιας επιχείρησης, με αποτέλεσμα το μοντέλο της τηλεργασίας να αποκτήσει πιο μόνιμο χαρακτήρα και η ζήτηση για γραφειακούς χώρους να επηρεαστεί σημαντικά. Μία ακόμη αναδυόμενη τάση που αναμένεται να επηρεάσει τον τομέα των γραφειακών χώρων στο εγγύς μέλλον, είναι η ζήτηση για νέου τύπου γραφεία, τα οποία θα είναι οικολογικά βιώσιμα και με μεγαλύτερους εσωτερικούς χώρους.
Είναι γεγονός, ότι απέχουμε ακόμα από την επιστροφή στην κανονικότητα και συνεπώς, πέρα από εκτιμήσεις και εικασίες, ουδείς μπορεί να γνωρίζει πώς θα διαμορφωθούν τα πράγματα στο μέλλον. Είναι, ωστόσο, βέβαιο, πως όταν η πανδημία παρέλθει, θα επιστρέψουμε σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό. Στη νέα καθημερινότητα, πιθανότατα να επικρατήσει ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας το οποίο θα συνδυάζει την τηλεργασία με την εργασία από το γραφείο, κάτι το οποίο, αναπόφευκτα, θα αφήσει τα σημάδια του και στην αγορά των γραφειακών χώρων.
Η μόνη σίγουρη, ασφαλής οδός για βιώσιμη ανάπτυξη του Office Market, είναι, αναμφίβολα η στροφή προς τη βιωσιμότητα και η ανάπτυξη κτηρίων και γραφειακών χώρων που καταναλώνουν χαμηλή, έως μηδενική ενέργεια, ενώ προσφέρουν ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον.
*Ο Γιάννης Μισιρλής είναι Διευθυντής της Imperio, Αναπληρωτής Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Επαγγελματιών Ανάπτυξης Γης, μέλος του ΔΣ του ΚΕΒΕ και πρόεδρος της Επιτροπής Ακινήτων.
